Orvelte

Kamp Orvelte werd vermoedelijk in januari 1940 in gebruik genomen voor de huisvesting van werkloze arbeiders uit Amsterdam en andere grote steden. 'Je kwam kamp Orvelte binnen vanaf de Orveltebrug, richting Schoonoord over een zandweg naar links. Bij de ingang stond aan de rechterkant de kantinebarak en links woonde de kok/beheerder. Daarachter waren nog wat gebouwtjes die dienden als bergplaatsen en dergelijke. En dan in een u-vorm keek je zo op de barakken. Overal voor de barakken langs waren loopplanken van twee meter breed. Zo dat de arbeiders nog net met droge voeten binnen konden komen. Het was er nogal drassig', aldus A Maris, de kantinebeheerder.

Het is niet bekend wanneer de eerste groepen joodse dwangarbeiders binnenkwamen. Volgens kantinebeheerder Maris kwamen ze vooral uit Amsterdam. Op een gegeven moment werden deze arbeiders doorgestuurd naar Westerbork en vervangen door nieuwe groepen uit de omringende plaatsen. Documenten bevestigen dat op 17/18 juli 1942 joodse mannen uit Beilen en Smilde een oproep kregen zich op 20 juli te begeven naar het 'Jodenkamp Orvelte'.

De werkzaamheden bestonden uit het ontginnen van heide en het rooien van aardappelen. 's Middags zorgden de kameroudsten er voor dat iemand uit de groep de 'lunchpakketten ophaalde, die meestal bestonden uit brood met kaas'.
Na afloop van het werk gingen de arbeiders zich wassen, om vervolgens in de kantine te biljarten of naar de radio te luisteren naar de radio. Bijzonder was het optreden van het bekende duo Johnny en Jones in het kamp.

'In het begin mochten die joden nog gewoon rondlopen en deden ze inkopen in Westerbork of bij de boeren. Later mochten ze het kamp niet meer verlaten of bezoek ontvangen. Het was verboden pakketjes te ontvangen en te versturen. Ik smokkelde deze in een kar met dubbele bodem of een melkbus het kamp binnen. Het ging vooral om brood gekocht met bonnen door familie opgestuurd. Melk en karnemelk mocht vrij het kamp in. Van de karnemelk werd dan hangop gemaakt', aldus Maris.

Waarschijnlijk werden op 2/3 oktober 1942 de dwangarbeiders naar kamp Westerbork gestuurd. De kantinebeheerder kon zich nog herinneren dat hij 's morgens het kamp niet in mocht. Toen hij 's middags terugkwam was het kamp leeg.

Henri Denneboom uit Beilen heeft die dag niet afgewacht. Op 12 september 1942 nam hij de benen vanuit Orvelte. Na onderzoek moest chefveldwachter Viëtor constateren dat ook Vrouwtje Kropveld, de vrouw van Henri, voortvluchtig was. Beiden hebben de oorlog overleefd.